Er is steeds meer aandacht voor de enorme milieugevolgen van de intensieve landbouw en veeteelt. Denk hierbij aan klimaatverandering, habitatverlies en teruggang van dier- en plantensoorten. Intensieve landbouw en veeteelt worden inmiddels al gezien als verreweg de grootste bijdragers aan de opwarming van de aarde. Je voedingspatroon heeft dan ook een grote invloed op klimaat, landgebruik, dierenwelzijn en menselijk welzijn.
Afb. 1 Huidig oppervlak voor voedselproductie in groen
Huidig oppervlak voor voedselproductie
In de illustratie is het gehele areaal aan landbouw en veeteelt bij elkaar geveegd in het groene gebied. Toegegeven, Afrika is in deze projectie te klein weergegeven, maar het is wel duidelijk dat het landgebruik voor voedsel ronduit enorm is: 5,5 miljard hectare [1]. Hiervan is 4,2 miljard hectare inzetbaar om voedsel voor mensen op te verbouwen, dus ook een groot deel van de beschikbare weidegrond kan gebruikt worden voor het telen van gewassen. Momenteel wordt slechts 1,5 miljard hectare ingezet voor het produceren van voedsel voor het direct voeden van de mens, de rest is ingericht voor vee en het verbouwen van veevoer [2]. Het witte deel vertegenwoordigt het oppervlak dat wordt gebruikt voor steden, wegen en andere infrastructuur en wildernis.
In Nederland is 55% van het landoppervlak ingericht voor agrarische doeleinden, ruim 1300 vierkante meter per persoon [3]. Desondanks moeten we grote hoeveelheden voedsel importeren, terwijl we gemakkelijk in staat zijn de gehele bevolking te voeden met lokaal geteeld voedsel. Dat vereist echter wel een ander landbouwsysteem.
Afb. 2 Maximaal benodigde oppervlak om de wereld te voeden
Hoeveel is er nodig?
Om te beginnen ben ik uitgegaan van 700 vierkante meter landbouwgrond per persoon [4]. Als je vervolgens dit vermenigvuldigt met het aantal mensen op aarde (momenteel circa 7,4 miljard), kom je aan slechts 0,52 miljard hectare. Hoe is dit mogelijk? Een belangrijke factor is het (vrijwel) volledig afschaffen van veelteelt. Ook het verbouwen van bijvoorbeeld suikerbieten vervalt. De weidegronden vormen al een enorm areaal, maar vergeet ook niet het oppervlak dat we nodig hebben voor het verbouwen van veevoer. Zoals te zien is op het kaartje, vertegenwoordigt de benodigde 0,52 miljard hectare een miniem deel van alle landmassa’s, in dit geval geprojecteerd op Europa [5].
Maar waarom 700 vierkante meter per persoon? Dat is de bovengrens van wat nodig is om iemand te voeden. Minder oppervlak kan ook, maar méér is zeker niet nodig. Wel wordt hierbij uitgegaan van een (bijna volledig) plantaardig dieet, waarbij variatie en diversiteit een grote rol spelen.
Afb. 3 David Blume heeft bewezen dat 46 vierkante meter voldoende is.
De ondergrens?
Permacultuurkenner David Blume claimt nog veel extremere cijfers [6]. Hij stelt dat 46 vierkante meter per persoon voldoende is en zelfs 19 vierkante meter mogelijk is bij een goed ontwerp. Je zou dan met een landbouwareaal met grofweg het oppervlak van Duitsland de hele wereldbevolking kunnen voeden! Hierbij wordt de grond bovendien ook nog eens verbeterd. Lees ook zeker zijn verhaal, link staat achter referentie [6].
Afb. 4 Oppervlak voor productie biologisch vlees, alleen voor USA.
Biologisch vlees?
De discussie of de mens al dan niet bedoeld is voor de consumptie van vlees wordt naarmate de wereldbevolking groeit irrelevant. De planeet kan de gigantische vleesconsumptie van de (westerse) mens onmogelijk aan. Ook de roep naar biologisch vlees, afkomstig van op grasland gehouden vee, leidt niet tot oplossingen. Om alleen maar de bevolking van de Verenigde Staten te voorzien van dergelijk vlees is een oppervlak nodig dat de landsgrenzen van de USA ruim overschrijdt [7] ! Als we de hele wereldbevolking willen voorzien van biologisch vlees van weidedieren, dan hebben we twee aardes nodig, waarbij alle landmassa’s moeten worden bedekt met gras. Er is dan geen ruimte over voor steden, wegen, industrie en natuur.
Biomassa mens, vee en wilde zoogdieren
Toen ik onderstaande illustratie voor het eerst zag kon ik het niet geloven. Zóveel biomassa in de vorm van mensen, vee en huisdieren en zo’n kleine fractie wilde dieren. Maar het is echt waar en het is een belangrijke reden waarom het aanzien van de planeet in luttele eeuwen volkomen anders is geworden.
Afb. 5 Biomassa zoogdieren [8]
Oppervlakken per persoon
Je kunt ook naar benodigde oppervlakken kijken voor één persoon. Ook weer afhankelijk van dieet en landbouwmethoden.
Afb. 6 Gemiddeld is er momenteel 6500 vierkante meter landbouwgrond per persoon in gebruik
De huidige situatie wordt geïllustreerd door de afbeelding links. In het midden kun je een zwart stipje ontwaren dat een persoon voorstelt, omringd door 6500 vierkante meter landbouwgrond, benodigd voor de productie van voedsel voor directe menselijke consumptie, veevoer en het houden van vee. Nu we snel richting de acht miljard mensen groeien wordt het steeds zinvoller dit oppervlak zo veel mogelijk te minimaliseren. En dat kan dus ook! Op basis van een plantaardig dieet blijft de eerdergenoemde 700 vierkante meter over, weergeven in afbeelding 7.
Afb. 7 Plantaardig dieet, met daaronder opnieuw het huidige oppervlak per persoon
De werkelijkheid is extremer
De 6500 vierkante meter die de gemiddelde mens nodig heeft is zeker niet van toepassing op de westerling. Zo zal het landoppervlak dat de gemiddelde Nederlandse vleeseter nodig heeft gemakkelijk de hectare overtreffen! Geen wonder als je je realiseert dat de gemiddelde Nederlander zo’n tachtig kilogram vlees per jaar consumeert (dit is inclusief slachtafval). Ook het landgebruik voor een plantgebaseerd dieet kan dus stukken lager dan 700 vierkante meter per persoon, zoals David Blume aangetoond heeft.
Integratie landbouw en natuur
Het mooiste scenario is echter het opheffen van de scheiding tussen landbouw en natuur. Een systeem van agro-ecologie waarbij landbouw volledig in harmonie met de natuur plaatsvindt. Vrij van giffen, vrij van kunstmest, met gesloten kringlopen. Herstel van biotopen en diversiteit. Vastleggen van enorme hoeveelheden kooldioxide in bodems die hun oorspronkelijke diversiteit terugkrijgen. Grote arealen landbouwgrond kunnen omgevormd worden tot natuurterrein. Er zijn geen technische of praktische beperkingen om de landbouw geheel te hervormen. Alleen economische belangen van machtige “stakeholders”, die beleidsmakers en burgers overtuigen van het belang van gif, kunstmest, zware machines en bijbehorende intensieve landbouw.
Wordt initiator van verandering!
Ieder individu heeft echter een enorme invloed op de toekomst van ontwrichtende landbouw en veelteelt. Eenvoudige dieetkeuzes maken en alleen producten kopen met een ecologisch keurmerk hebben een grote positieve impact. Zeker als je anderen inspireert kunnen processen erg snel gaan.
Doe mee, overtuig anderen en help op korte termijn zaken te veranderen. De planeet heeft het hard nodig! De mens trouwens ook.
[1] Asner & Archer 2010, de Haan, Gerber en Opio 2010 & World agriculture towards 2030/2050: the 2012 revision. FAO, 2012
[2] Jelle Bruinsma – Food and Agriculture Organization of the United Nations
[3] http://www.compendiumvoordeleefomgeving.nl/indicatoren/nl2119-Agrarisch-grondgebruik.html?i=11-61
[5] Alle EU-landen plus Zwitserland, Bosnië-Herzegovina, Montenegro, Albanie, Macedonie, Kosovo, Servie, Noorwegen.
[6] http://marcsiepman.nl/2013/06/12/voedsel-en-permacultuur
[7] Cowspiracy, The Sustainability Secret
[8] Vaclav Smil’s The Earth’s Biosphere: Evolution, Dynamics, and Change plus diverse andere bronnen.
[9] http://www.wakkerdier.nl/uploads/media_items/150924-lei-vleesconsumptie.original.pdf
Precies de informatie waar ik naar op zoek was. Dankjewel voor de duidelijke presentatie.