5 sessies, 3400 bekertjes

Tienduizenden wegwerpbekers in de grachten na festiviteiten Leidens Ontzet 2018.
De Taskforce Drijfvuilvissen heeft na het Leidens Ontzet in vijf sessies aangetoond dat er enorme hoeveelheden plastic wegwerpbekertjes in de grachten waren achtergebleven. De visvlet van de gemeente had al tienduizenden bekers opgevist, maar niettemin bleken er nadien nog altijd duizenden bekers rond te drijven. De 3400 bekers die zijn opgevist in de vijf sessies zijn een fractie van het totaal, omdat de teams slechts een klein deel van de vele kilometers gracht en singel konden aanpakken. Vaak was één enkele kilometer al uren werk.
Vorig jaar bleek dat de bekers massaal de binnenstad verlaten richting open water. Enkele weken na het Leidens Ontzet ontstond een piek in het aantal festivalbekers in de Kagerplassen. Dit jaar werden twee weken na de festiviteiten al bekers ver ten zuidwesten van de binnenstad aangetroffen (zie sessie vijf).

Project van biologiestudenten
Auke-Florian Hiemstra, Liselotte Rambonnet en Gabriel Olthof hebben zich ook vastgebeten in het probleem van de plastic bekertjes in de Leidse grachten. Er wordt al bijna twintig jaar gepraat over een statiegeldsysteem, hoog tijd dat het er nu eindelijk komt.

In één klap 27% minder afval met statiegeld!
In België zijn ze een stap verder. De Gentse Feesten behoren tot de grootste volksfeesten van Europa. Dit jaar zijn statiegeldbekers ingevoerd: een half miljoen herbruikbare bekers leidden tot de besparing van 1,6 miljoen wegwerpbekers. Die wegwerpbekers zorgden jaarlijks voor een zee van snel fragmenterend plastic in de Gentse straten. Hetzelfde beeld wat in Leiden kennen: straten en grachten bezaaid met (delen van) wegwerpbekers.

Gedurende de tien dagen die de Gentse Feesten duren, rijdt er iedere nacht een vrachtwagen op aardgas naar Luik, waar alle bekers milieuvriendelijk gereinigd worden. Iedere beker kan 200 keer afgewassen worden. Het publiek wordt aangemoedigd niet met flesjes en blik naar de feestzone te komen, hetgeen de afvalberg nog verder heeft verkleind. Al met al is er 15 ton minder afval geproduceerd.
Het Gentse initiatief kostte 170.000 euro, hetgeen meevalt voor een dergelijke pilot. Ongeveer een ton is gesubsidieerd om de organisatie niet te zwaar de belasten. 95% van de bekers is weer ingeleverd. Gezien het aantrekkelijke design zullen er wellicht enkele door bezoekers mee naar huis genomen zijn?

Ook op het Oktoberfest in München (vijf tot zes miljoen bezoekers) zijn geen wegwerpbekers te vinden. Je betaalt een “Pfand” (statiegeld) als je bier haalt, het glas blijft in het bezit van de uitbater. Ook plastic vorken en wegwerpborden zijn verboden. Al in 1997 kreeg het evenement de Environmental Oscar vanwege de inspanningen om afval te minimaliseren.

Weg met wegwerp, maar wat dan wel?
In ieder geval niet overstappen op wegwerpbekers van bio-afbreekbare plastics zoals PLA. Dergelijke plastics breken alleen af in speciale composteringsinstallaties bij hoge temperatuur. In de Leidse grachten blijven ze gewoon intact en dat maakt dit zogenaamde alternatief even schadelijk als de huidige bekertjes.
PLA is wellicht wel een optie als dit plastic wordt toegepast in statiegeldbekers. Ook andere, maar dan fossiel gebaseerde kunststoffen zoals polycarbonaat, polypropyleen en polyethyleentereftalaat (PET) zijn denkbaar. Vaak worden afwegingen gemaakt op basis van energieverbruik bij productie en het reinigen van statiegeldbekers, maar eens te meer is duidelijk geworden dat wegwerpbekers massaal in het milieu achter blijven. De enorme opruimactie van de gemeente kost ook geld en vervolgens blijkt een groot deel van de bekers alsnog op weg naar de plastic soep. Als je de milieuschade zou meenemen die wegwerpbekers veroorzaken wordt de keuze heel eenvoudig. Een veelvuldig herbruikbare en daarna volledig recyclebare statiegeldbeker gaat het dan op alle vlakken winnen.

Verslagen van sessies in Leiden

Sessie I – 949 bekers
Op 6 oktober 2018, toen de opruimwerkzaamheden in de binnenstad afgerond waren hebben we met de kanovloot op 1800 meter 949 plastic bierglazen aangetroffen. De transparante festivalbekers vallen nauwelijks op in het water, maar ze liggen er massaal.

Het bleef niet bij bekers, want ook folies, blikjes, flesjes, piepschuim en allerlei andere rommel leidden uiteindelijk tot twaalf vuilniszakken troep, waarvan vier vuilniszakken volgepropt met bekertjes.

Sessie II – 450 bekers
Op 8 oktober 2018 hebben drie gedreven vrijwilligers onze route nog een keer overgedaan. Liselotte, Suzanne en Auke-Florian troffen nog eens 450 bekers aan in de grachten. Vermoedelijk aan komen drijven van elders in de stad, aangezien het team van 6 oktober zeer nauwgezet te werk is gegaan. Eindresultaat: zeven vuilniszakken met allerhande afval, inclusief de genoemde bekers.

Sessie III – 800 bekers
Gedurende een sessie van drie uur hebben Liselotte, Auke-Florian, Gabriël en Annabelle op 10 oktober 2018 nog eens 800 bekertjes uit de grachten gehaald, deze keer langs een andere route dan gedurende de eerste twee sessies. Toch blijven dit steekproeven, want inspecties langs de kant hebben aangetoond dat in andere grachten en overal in de kilometerslange singels nog veel meer bekers liggen, al dan niet onderweg naar open water en naar zee. Deze derde sessie leverde uiteindelijk negen volle vuilniszakken op, inclusief de bekers. Hun bevindingen hebben ze gepubliceerd in het Leids Universitair Weekblad Mare.

Sessie IV – 1000 bekers
Op 15 oktober 2018 zijn we met een team van vijf personen via de Haven de Oude Vest op gaan schonen. Bij iedere boot nesten met bekers. Uren bezig geweest en uiteindelijk slechts achthonderd meter afgelegd, het grootste deel van de Oude Vest. Naast al die bekers ook nog vijf vuilniszakken met ander drijfvuil. Veel verbazing en waardering vanaf de kant.


Sessie V – 178 bekers
Iris, Sara en Hugh hebben in een sessie op 17 oktober 2018 aan de zuidwestelijke zijde van de stad opnieuw een groot aantal bekers gevonden. Ze hebben gevist in het Galgewater en zo verder richting de Morsweg. Inmiddels zijn we dus zo’n twee weken na het Leidens Ontzet en worden de wegwerpbekers al op grote afstand van het centrum gevonden. Afgezien van de bekers hebben ze ook nog eens zeven vuilniszakken met drijfvuil opgevist.

De routes
De eerste twee sessies omvatten ongeveer twee kilometer. De afgebeelde route is langer, maar in de Oranjegracht werden geen noemenswaardige hoeveelheden rommel aangetroffen. De derde sessie ging over een geheel andere route waarbij onder meer het Rapenburg is meegenomen. Sessie vier was het grootste deel van de Oude Vest en sessie vijf was het gedeelte vanaf het Galgewater tot aan de Morsweg.

Waar zijn de bekertjes gebleven?
Op 15 november 2018 zijn we nog een laatste keer het water op gegaan. Ondanks kilometers varen door de stad troffen we vrijwel geen bekers meer aan. Gezonken door algenaangroei? Wellicht. Maar waarschijnlijker is dat de stroom bekers zijn weg heeft gevonden naar de Noordzee. Enkele dagen een zwakke tot matige oostenwind kan voldoende zijn geweest. Observatie van langsdrijvend zwerfafval leidde tot een schatting van 5 meter per minuut. Kortom, binnen twee etmalen kan alles in de Noordzee liggen en vind je waarschijnlijk niets terug van al die bekers… Het gemaal bij Katwijk heeft in oktober nog zoet water geloosd, dus ook die plek vormde geen barrière.
Overigens heb ik zelf uitgebreid de Tengnagel in de Kagerplassen gecheckt op festivalbekers, maar dit jaar lijkt de wind de bekertjes niet die kant op te hebben gestuurd. Zie sessie 17.

Drijfvuil uit Leiden aangetroffen bij gemaal Katwijk!

Gedurende een sessie drijfvuil vissen op 170 meter ten zuidoosten van het gemaal van Katwijk hebben we op 20 december 2018 een menukaart gevonden uit de Leidse binnenstad en diverse festivalbekertjes. Eén van de bekers had een nog geringe algenaanslag en is daarmee mogelijk afkomstig van het Leidens Ontzet. Flesjes, blikjes, folies, piepschuim, aanstekers, het is allemaal afval waarvan de oorsprong niet te traceren valt, maar een menukaart is concreet bewijs dat afval vanuit de Leidse binnenstad Katwijk weet te bereiken!